موشک کروز که اسم خود را از تعریف پرواز کروز برای هواپیما گرفته است به موشکی گفته می شود که بیشتر مسیر خود را در حالت پایدار و نزدیک به زمین طی میکند . . چنین موشکی توانایی بالایی در حمل سرجنگی سنگین برای حمله به اهداف زمینی داشته و یکی از تسلیحات مهم و راهبردی بسیاری از ارتش های جهان است . . موشک کروز یک موشک برد بلند با توانایی پرواز در ارتفاع پایین است . این گونه موشکها معمولا از پیشرانش جت برای پرواز استفاده میکنندکه به موشک اجازه میدهد به صورت ممتد و در مدت زمان طولانی پرواز کند . از نقطه نظر پیشرانه و تولید نیروی برآ این موشک شباهت بسیار زیادی با هواپیما داشته و میتوان ان را هواپیمای بدونه خلبانی نامید که هدف اصلی از طراحی و ساخت ان حمل سرجنگی های معمولی یا حتی هسته ای با قدرت نابودی بالا در فاصله طولانی است .
موشک های کروز جدید معمولا با سرعت فروصوت مشابه هواپیماهای بدون خلبان و در ارتفاع پایین پرواز میکنند . همین امر شناسایی و نابودی انها با سامانه های شناسایی عادی چون رادار و پدافندی عادی را مشکل می سازد . به همین دلیل بسیاری از کشورها برای ساختن ابزارهایی که توانایی مقابله با این موشکها را داشته اند تلاش میکنند . با توجه به توانایی این موشکها در شناسایی و نابودی اهداف خاص و تعیین کننده نظامی عمل کردن و یا جلوگیری از کارکرد حتی یک موشک کروز میتواند در نتیجه نبرد تاثیر فراوانی ایجاد کند . در بسیاری موارد برای مقابله با یک سلاح میتوان از نقاط قوت ان استفاده کرد. . در واقع نقطه قوت سلاح در عین حال نقطه ضعف ان سلاح دانسته می شود . موشک کروز نیز از این قاعده مستثنی نیست . با شناخت کامل روشهایی که موشک کروز برای ناوبری و هدایت استفاده میکند میتوان روشهایی برای مقابله با ان جستجو کرد .
روش های شناسایی و رهگیری موشک کروز
موشکهای کروز همانند هر وسیله پرنده توسط رادارهای معمولی قابل رهگیری است البته به دلیل جثه کوچک و مشخصات پروازی که در ارتفاع کم و با سرعت زیاد پرواز میکند ردیابی ان اندکی سخت تر است . موشک های کروزی که در طول جنگ جهانی اول و بعد از آن ساخته شده اند نسل اولیه این موشک ها را تشکیل می دهند. و تا حدود 70 درصد تلفات داشتند . آسیب پذیری انها در درجه اول به خاطر مسیر مستقیم انها بود که باعث می شد که این موشک ها به راحتی توسط رادارها شناسایی و توسط پدافند هوایی مورد هدف قرار گیرند . در ان زمان سرعت این موشک ها از هواپیماهای جنگنده به مراتب کمتر بود و یک هواپیمای جنگنده میتوانست انها را به راحتی نابود سازد . در حال حاضر با پیشرفتهایی که در طراحی و تولید این گونه موشک ها صورت گرفته میتوانیم موشک کروز را پرنده ای در نظر بگیریم که در ارتفاع پروازی شامل یک دهم ارتفاع پروازی موشک وی -1 ( نخستین موشک کروز) پرواز میکند .در عین حال برای کم شدن احتمال ردیابی توسط رادار در سالهای اخیر سعی شده است که در طراحی این موشکها کم شدن سطح مقطع راداری مورد توجه قرار گرفته است . همچنین از مواد جاذب امواج رادار نیز استفاده شده است که امواج راداری را منعکس نمیکنند . در موشک های کروز امروزی سطح مقطع راداری در حد یک صدم متر مربع است که بسیار کم می باشد . .همین باعث شده که ردیابی موشک های کروز جدید توسط رادارها به سختی صورت گیرد . نابود کردن موشک کروزتوسط یک سامانه پدافندی سه مرحله ای صورت می گیرد .
سامانه پدافند سه مرحله ای
این سامانه از سه مرحله به شرح زیر تشکیل یافته است
مرحله اول : آشکارسازی و شناسایی هدف
مرحله دوم :رهگیری و قفل بر روی موشک کروز
مرحله سوم : نابود سازی با اتش کردن بر روی موشک
در مورد موشک کروز ، مهمترین مرحله اشکارسازی است . زیرا افزون بر یک سطح مقطع کم راداری بیشتر موشکهای کروزی که ساخته میشوند برای نیروی محرکه خود از موتورهای جت توربوفن معمولی استفاده می کنند . که گرمای کمی تولید میکند . در نتیجه آمکان اشکارسازی آنها با استفاده از حسگرهای حرارتی بسیار کم است . حتی اگر در فواصل کوتاه بتوان حرارت منتشر شده از موتور را با کمک حسگر های فروسرخ تشخیص داد. به دلیل سرعت موشک کروز در برد و ارتفاع کم امکان نشان دادن واکنش برای بسیاری از پایگاههای پدافندی وجود ندارد.
برای آشکارسازی یکموشک کروز باید از راداری در ارتفاع بالا و یا راداری که در ماورای افق در حال پرواز باشد (همچون هواپیمای) اواکس استفاده کرد. . چنین راداری باید برد زیادی داشته باشدو بتواند موشک کروزی را که در ارتفاع کم پرواز میکند و در خط دید رادار زمینی نیست شناسایی کرده و اطلاعالت آن را به ایستگاه پدافند زمینی ارسال کند تا آمادگی لازم برای اقدامات پدافندی صورت گیرد . چنین راداری میتواند موشکهای کروزی که سطح مقطع راداری پایینی را دارد شناسایی کند. راداری که برای شناسایی موشک کروز مورد استفاده قرار میگیرد باید یک رادار رزونانس باند فرکانس بالا باشد (رادار وی اچ اف ) که فرکانس ان بین 30 تا 300 مگا هرتز باشد .
روش های مقابله
در سالهای اخیر موشک های کروز از مهمترین تسلیهات مورد استفاده توسط ارتش امریکا و دیگر ارتش های بزرگ دنیا بوده است . مقابله با موشک کروز و بررسی روشهایی که بتوان با استفاده از ان موشک کروز مهاجم را نابود کرده و یا از کار انداخت برای ایجاد یک سامانه پدافندی حیاتی است . به طور کلی روشهایی که با استفاده از ان میتوان با موشک کروز مقابله کرد به دو دسته کلی تقسیم می شوند.
روش اول : در این روش موشک تحت عنوان پرنده مهاجم مورد حمله قرار میگیرد ( روش سخت )
روش دوم :در این روش موشک تحت عنوان یک سامانه الکترونیکی هدف اختلالات راداری قرار میگیرد. (روش نرم )
روشهای سخت
نخستین راهی که برای مقابله با موشک کروز به نظر می رسد نابود سازی ان با استفاده از تسلیحات معمولی چون توپخانه ضدهوایی و یا مسلسلهای با کالیبر زیاد است . چنین تسلیحاتی باید بتوانند به طور خودکار هدف را جستجو و شناسایی و تعقیب کنند و در موقعیت مناسب با گشودن آتش به سمت ان موشک را به صورت کامل منهدم کنند. در عین حال باید بتوانند پرنده مهاجم را از پرنده خودی تشخیص دهند . سلاح 20 میلیمتری خودکار ام کا 15 فالاکس که برای مقابله با اجسام پرنده مهاجمی که به سمت کشتی می ایند ساخته و طراحی شده است . چند قبضه از این سلاح میتواند در نقاط مختلف و حساس یک ناو جنگی نصب شود . در صورت نزدیک شدن موشک کروز و یا هواپیما رادار جستجوگر اطمینان می یابد که هواپیما و یا موشک نزدیک شونده مهاجم است ، سپس رادار رهگیری مسیر اصلی ان را تشخیص داده و با رسیدن موشک به یک فاصله معین شلیک به سوی ان آغاز میشود . . با شروع مرحله نابود سازی پرنده مهاجم مسلسل چرخان این اسلحه درهر دقیقه بین 3000 تا 4500 گلوله 20 میلیمتری حاوی تنگستن و یا اورانیوم ضعیف شده به سمت هدف پرنده شلیک کرده و تا نابودی کامل هدف شلیک را ادامه میدهد. برای مقابله با موشکهای کروز همچنین میتوان از موشکهای پدافندی نیز استفاده کرد.
تفنگ 20 میلیمتری ام کا 15 فالاکس و اجزای ان در سال 1996 یک موشک کروز را با استفاده از سامانه موشکی مزمین به هوای پاتریوت متصل به ان مورد اصابت قرار داد که حاکی از امکان استفاده از موشکهای زمین به هوا ی تاکتیکی بر علیه موشکهای کروز مهاجم بود . موشک پاتریوت یک موشک زمین به هوای قدرتمند ساخت امریکاست که تا کنون در سه نسخه مختلف ساخته شده است . آخرین نسخه آن با سه ماخ سرعت دارای 15 کیلومتر برد است و میتواند با استفاده از فیوزهای مجاورتی و یا ضربه ای هدف را نابود کند . در اخرین ویرایش این موشک با تواناییهای پیشرفته از فناوری جدیدی همانند سر راداری پیشرفته و بدنه کامپوزیتی جدید استفاده شده است . افزون بر پاتریوت به طور مشخص میتوان به سامانه موشکی تور ام یک اشاره کرد که توانایی درگیری با موشکهای کروز را دارد.
روشهای نرم
روش دیگری که برای مقابله با موشکهای کروز مورد استفاده قرار میگیرد و بیشتر مبتنی بر عدم درگیری فیزیکی با موشک کروز و گمراه کردن و یا اختلال در نحوه کارکرد ان است این روش ها را میتوان تحت عنوان روش های نرم طبقه بندی کرد.
جنگ الکترونیک
بیشتر موشکهای کروز از سامانه موقعیت یابی جهانی برای ناوبری استفاده میکنند . می توان از همین مشخصه برای گمراه کردن موشک کروز استفاده کردو با ایجاد اختلال از امواجی که از طریق ماهواره ها صادر می شود موشک را گمراه کردو یا به آن آدرس غلط داد. . ماهواره های جی پی اس سیگنالهای خود را در دوباند ماکروویو ویا فرکانسهای باند ال ارسال میکنند . به دو طریق میتوان در این سیگنالها ایجاد اختلال کرد.
یکی از طریق اخلال گرهای باند پهن که بدون توجه به محتوای اطلاعات بر روی اطلاعات ارسالی پارازیت ایجاد میکنند و به انها اخلالگرهای غیر هوشمند گویند. و دیگری باتوجه به سیگنالی که به گیرنده ارسال می شود موقعیت نادرستی را به گیرنده ارسال میکنند. در این روش گیرنده اطلاعات خطادارو یا پارازیت در سامانه تشخیص خود را مشاهده نمی کند. ولی موقعیتی که به آن داده شده غلط بوده و باعث عدم موفقیت ان می شود. . این منابع ارسال سیگنال میتوانند به صورت پایگاه زمینی و یا شناور و یا هوایی از طریق کشتی و هواپیما و یا بالن سیگنال ارسال کنند.
افزودن بر ایجاد خطا در سامانه ناوبری موشک در مراحل نهایی نیز میتواند موشک را گمراه کند. با ایجاد شرایطی چون گردو خاک و یا طوفانهای مغناطیسی مصنوعی نیز میتوان در سامانه هدف یابی نهایی موشک اختلال ایجاد کرد. البته در مقابل موشک های بسیار پیشرفته این روشها عملی نیست چون ممکن است در این موشک ها هدف توسط یک نقطه مرجع زمینی برای سامانه تعریف شده باشد.
? منبع اصلی:سنترال کلوب
